Publikacja o łyżkarstwie

Trwają prace nad publikacją (elektroniczną) Reginy Pazdur poświęconą łyżkarstwu na Łemkowszczyźnie.

Oddajmy głos autorce:

“Celem publikacji nie jest jedynie przybliżenie łyżkarstwa na Łemkowszczyźnie z akcentem na stronę materialną tego procesu. Spotkania i rozmowy z setkami osób, które odbyłam w ostatnich siedmiu latach w ramach pracy w Archiwum Nowicy-Przysłup i Archiwum Gminy Andrychów wpłynęły na mnie tak, że nie chcę mówić o jakimkolwiek rzemiośle nie koncentrując się przede wszystkich na osobach potrafiących dane czynności wykonywać. Ważne stały się dla mnie historie tych osób, ich narracje; to, co zapamiętali i to w jaki sposób mówią o przeszłości Łemkowszczyzny. Pamięć. Istotnym stało się dla mnie zaprezentowanie biogramów (chociażby szczątkowych) i przybliżenie sylwetek osób, które nadal potrafią wyrabiać drobne przedmioty z drewna metodami tradycyjnymi a także tych, którzy już odeszli a byli niegdyś biegli w swym fachu. 

Praca nad publikacją możliwa jest dzięki stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z zakresu twórczości ludowej na rok 2023. Powstaje w oparciu o badania etnograficzne przeprowadzane głównie we wsiach uważanych za centrum łemkowskiego łyżkarstwa^[1]: Nowicy (z przysiółkiem Przysłop^[2]) Leszczynach, Kunkowej. Ale nie tylko – także w pobliskich wsiach Bielanka (ze względu na jednego z mieszkańców zajmującego się produkcją gontów) oraz Oderne (gdzie doprowadziły mnie rozmowy z rzemieślnikami przeprowadzone w trakcie badań). Badania w Nowicy prowadzę od 2016 r., terenem nowym były pozostałe miejscowości, w których badania przeprowadzę w 2023 r. Podczas pracy w terenie korzystam ze spójnego systemu metod opartych na tradycyjnej metodzie etnograficznej. Mam do dyspozycji liczne techniki zbierania danych zgrupowane w kategorie odsyłające do sfer podstawowych umiejętności: obserwacji, prowadzenia wywiadu i analizy danych zastanych. Stosuje obserwację uczestniczącą a także nieustrukturyzowane, otwarte, pogłębione wywiady oraz analizę źródłowych pierwotnych i wtórnych danych zastanych.

Książka powstanie również w oparciu o wyniki kwerend muzealnych i archiwalnych przeprowadzonych na przestrzeni lat 2017–2023 w: Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Muzeum Regionalnym PTTK w Gorlicach, Sądeckim Parku Etnograficznym, Pracowni Dokumentacji i Informacji Etnograficznej (Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego), Zagrodzie Maziarskiej w Łosiu (oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach) i Archiwum Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Szczególnie pomocne, zarówno przy tworzeniu biogramów nieżyjących łyżkarzy jak i przy opisie samej technicznej strony dawnego tradycyjnego łyżkarstwa, okazują się być archiwalne wywiady z osobami zajmującymi się obróbką drewna w Nowicy, Przyłopiu, Kunkowej, Leszczynach i Bielance. Były one przeprowadzone przez studentki i studentów, pod kierunkiem Romana Reinfussa, z nieistniejącej już dziś Katedry Etnografii i Etnologii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie (dalej KEiE UMCS), przez okres 1,5 miesiąca w terminie od maja 1962 r. do lutego 1966 r^[3]. Jedną z osób biorących udział w owych badaniach^[4] była Halina Piasecka (Wilczyńska)^[5], autorka niepublikowanej pracy magisterskiej z 1966 r. zatytułowanej „Produkcja przedmiotów drewnianych i handel nimi we wsiach łemkowskich powiatu gorlickiego”, wiele wnoszącej do powstającej publikacji^[6]“.

Książka ukaże się końcem 2023 r.

---